Er wordt aan het begin dit nieuwe millennium veel gepraat over waarden en normen. Daarbij denk ik persoonlijk als bewust christen het eerst aan de Tien Geboden. Dat zijn geen verboden aangaande wat wel en niet mag. Het zijn veel meer positieve richtingwijzers voor het verkeer tussen mensen in het dagelijks leven. Die zo genaamde Tien Woorden zijn ontstaan uit de levenservaring van “Gods- Volk- Onderweg” in de woestijn van het leven.
Ze komen voort uit bewustwording van onze eigen menselijke ervaring en ze zitten als het ware ingebakken in ieder mens, of je nu christen bent of niet en ze zijn resultaat van bewust leven. Zo heeft God ons gemaakt met dat ‘intelligent design’. Je kunt ze op je tien vingers natellen. ”Zo moet het kunnen”, zegt God tegen zijn volk, tenminste als je je vrijheid wilt behouden, die Ik jullie heb gegeven. Alleen op die manier kunnen wij elkaar het leven mogelijk maken. Zo komen God en mens beide tot hun recht.
Jezus heeft die Tien Woorden samengevat in een woord: nl. Houden van God en van je naaste als jezelf, met het hart voorop en met “liefde als midden”. In de kerstnacht horen we zijn wapenspreuk: “Geef de eer aan God, dan sticht je vrede op aarde onder de mensen, van wie God houdt”.Hij legt daarmee de kern en het fundament van de Joodse godsdienst weer bloot. Het is de grondinspiratie van zowel het Jodendom en Christendom, alsook van de Islam, die eveneens Abraham als geestelijk vader heeft. Van die ene grondinspiratie zijn alle christelijke waarden en normen afgeleid. Gerechtigheid en liefde, daar komt het op aan. Mensen en volkeren vinden elkaar op het vlak van de ( God- ) menselijke waardigheid van ieder mens en volk.
Na de dood van Jezus komen de eerste christenen van lieverlede tot een eigen christelijke “leefregel” van uit de praktijk van het Christelijk leven van alledag. Het is de zo genaamde Bergrede van Jezus met daarin de zg. Acht Zaligsprekingen. Die twee hoofdstukjes van Matteus vormen samen de eerste concrete Christelijke leefregel met alle waarden en normen, die er in zitten. Het is een leefregel voor wie echt bewust als christen wil leven.
Matteus vat die Katechismus van de eerste christenen samen in een zin die luidt als volgt:
“Alles wat jij wilt dat de mensen voor jou doen, doe dat ook voor hen.”
Ons Nederlands spreekwoord, dat daar vandaan komt zegt het zelfde, maar dan op negatieve wijze: “Wat gij niet wilt dat u geschiedt, doe dat ook een ander niet”. Dat is in een zin het hele evangelie. Dat is echter meer dan het gewone en dat houdt echter wel meer in dan je dagelijks tegen komt aan waarden en normen in de huidige Nederlandse samenleving.
Ook dat zijn eerder richtingswijzers dan ge – en verboden omtrent wat wel en niet mag. Ook deze kerkelijke regels zijn eerder ontstaan uit de christelijke praktijk van de katholieke kerk in de afgelopen eeuwen. Ze komen dus niet uit de lucht vallen. Wie leest er bij voorbeeld nog het evangelie van de zondag of wie gaat er zondags nog naar de kerk, als je er thuis niet toe komt om ze daar samen te lezen en te horen. Vaak leren we het onze kinderen thuis ook niet meer, omdat we te druk zijn met andere dingen, die we belangrijker vinden.
Juist aan het begin van dit nieuwe millennium zou je eens kunnen nadenken over hoe je met de Eucharistieviering, de zondag en met het hele weekend omgaat. Zijn er bij voorbeeld bepaalde huisrituelen te vinden die je persoonlijk leven en dat van je gezin kunnen vernieuwen en verdiepen? Denk daarbij ook aan bepaalde verminderingsrituelen in Advent en Veertigdagentijd . Is het bij voorbeeld mogelijk om minstens een maal per maand een zieke te bezoeken? Is dat niet een vasten en onthouding, dat de profeet bedoelt in de bijbel? Weduwen en wezen bijstaan. Kan ik niet wat meer mededogen hebben met de zwakkeren en vreemdelingen in de samenleving en kan ik me niet wat meer barmhartig en vergevingsgezind opstellen jegens de ander in het algemeen, zowel in als buitenshuis.
In hoeverre zou je dagelijks niet zowel in de morgen als in de avond een korte meditatieve stilte kunnen inbouwen in je dagorde om zo meer tot onthaasting en bezinning te komen in het leven? Een kort gewetensonderzoek aan het eind van de dag zou ook niet misstaan: vraag je je daarbij eens af door wie of wat je vandaag emotioneel geraakt bent, zowel ten goede als ten kwade.
We komen samen om God te aanbidden, want ons leven is een gave die roept om een opgave en die vraagt om de kwaliteit van ons leven als een offer. In ons gebed in de morgen dragen we daarom elke dag als een priester ons leven op aan God en vragen we Hem, dat we die dag profeet mogen zijn die op tijd de mond open doet en dat we als een koning elkaar recht doen. Dat is immers onze drie-voudige roeping van ons doopsel.
Dat soort noties van kerkelijke waarden en normen dreigen wij in onze individualistische maatschappij allemaal te vergeten. De Kerk wil juist die narcistische cultuur en die ik-gerichtheid en dat egocentrisme en die dikke ikkigheid doorbreken en God weer in het centrum zetten. En daarmee heb ik die vijf regels van de katholieke kerk wel zo’n beetje aangestipt.
Aan het einde van het kerkelijk jaar gaan de evangelieverhalen altijd over het einde. We luisteren naar afrekeningsverhalen, die het karakter krijgen van een balans opmaken. Dan vragen wij ons namelijk af wat er in het afgelopen jaar wel of niet is terecht gekomen van datgene wat God aan ieder van ons persoonlijk en aan ons samen heeft toevertrouwd.
En dan moet je bij voorbeeld denken aan de zeven lichamelijke werken van bramhartigheid als: de hongerigen spijzen, de dorstigen laven, de naakten kleden, de zieken verzorgen en bezoeken, de gevangenen opzoeken en de vreemdelingen herbergen en de doden begraven.
Daarnaast zijn er ook nog de zeven geestelijke werken van barmhartigheid. En dan hebben we het over: onwetenden leren, in moeilijkheden goede raad geven, dwalende terechtwijzen, de beledigingen vergeven, de bedroefden troosten, andermans gebreken geduldig verdragen en voor zowel levenden als doden bidden tot God.
Een christen doet dat allemaal in naam van Jezus. Je doet iets aan de naaste die op je weg komt en die in nood is en je vereenzelvigt je met die ander in wie Jezus zelf schuil gaat. Uiteindelijk zul je aan Hem vragen: ”Heer, waar en wanneer zagen wij u dan in die toestand?”
Gelukkig zijn er veel meer mensen die goed doen dan wij het weten. Een christen kiest voor de zwakkeren. De kerk is tenslotte een herberg, maar ook een markt van genade voor alle mensen van goede wil. Dat bepaalt uiteindelijk onze normen en waarden als christen: “De genade van God (=algemene amnesty) is verschenen aan alle mensen “, zoals de boodschap op kerstdag luidt. Dat nodigt ons uit zelf te leven vanuit die genade. Mijn leven is gave en geheim. Dat nodigt uit en roept om een leven met de kwaliteit van een offergave .
10.Leven met de kwaliteit van een offer: neem deel aan de offergave van het leven.
Als je geboren wordt is alles er al. De hele kosmos die zich elk moment uitbreidt. Zon, maan en sterren, die eerbiedig om elkaar heen draaien in een vast ritme, waar wij mensen veel van kunnen leren. Ons Kerstfeest en Paasfeest komen daar ook vandaan. De natuur met het ritme van dag en nacht, licht en donker, water en land met eb en vloed, de seizoenen, kortom, alles is er al en wel in een vast ritme. Dat alles nodigt mij uit om zelf ook te leven volgens een bepaald ritme. Vanouds sluit de Joods-christelijke traditie daarbij aan. Ook de Christelijke kerk sluit daar al meer dan 2000 jaar bij aan met haar zondagen en feestdagen en de heiligenkalender van het christelijk, kerkelijk en liturgische jaar met haar Openbare eredienst, sacramenten en het zo genaamde Getijdengebed met haar Gebeden voor elke dag.
Er is ook een christelijke traditie en levenspraktijk waarvan je veel kunt leren. Zo kennen wij de zogenaamde vijf kerkelijke ‘Geboden’, die direct voortkomen uit de praktijk en de beleving van het bovenstaande. Het zijn geleefde vormen van spiritualiteit van de kerk.
-Het eerste betreft de feestdagen: maak daar een echte zondag oftewel rustdag van en neem in ieder geval bewust afstand van die 24-uurseconomie en van het verslaafde koopgedrag en van funschoppen. Ga na zeven dagen werken rusten, want dan ben je er aan toe. Ga bij voorbeeld zeker niet het huis schilderen, de tuin doen of de auto wassen. Ga liever met je gezin naar een bijbels museum of een kerkelijk museum dan naar meubelboulevards of ikea-achtige toestanden. Maak er iets creatiefs van met je hele gezin.
-Het tweede betreft de deelname aan de zondagse eucharistieviering. We zijn hier op aarde gekomen om God te aanbidden en om langs die weg geestelijk heil te vinden en lichamelijke en psychische genezing. Een beetje werken brengt de ziel tot rust. De zondag is er niet om op maandag nog harder te kunnen werken, maar we werken naar de zondag toe, die het midden is van de week, waar alles om draait. De zondagse eucharistieviering is bron, brandpunt en hoogtepunt van heel ons leven. Zo als de morgen -die het licht brengt- het midden is van dag en nacht en zoals Pasen het middelpunt is van het hele kerkelijk jaar. Leef dicht bij het ritme van dag en nacht.
-Het derde betreft de verminderderingsrituelen: Het werkdoel hiervan is, dat de persoon vrij wordt van alles waarvan een mens maar slaaf kan zijn. Naast anders en/of minder eten en drinken en naast vasten en onthouding kan men ook denken aan andere verminderingsrituelen die vaak heel persoonlijk zijn, zoals wandelen, trimmen en andere rituelen. De kerk kent ook bepaalde in-oefeningstijden, zoals de Advent en de 40-daagse Vastentijd.
-Het vierde betreft een regelmatig geestelijk gesprek ( biechtgesprek), waarin je bij elkaar of bij een priester te biecht gaat. Man en vrouw kunnen dat ook regelmatig met elkaar doen . Ook met de kinderen in het gezin kan er wekelijks zo´n gesprek zijn op, bij voorbeeld op vrijdag- of zaterdagavond’, als je ook samen het evangelie van de zondag leest.
-Pasen en de Goede stille lijdensweek vormt het midden van het christelijk leven. Welnu, wie Christus werkelijk wil navolgen en uitbeelden in zijn of haar leven zal toch ook regelmatig deel moeten hebben aan de gaven van zijn lichaam en bloed in de communie.